Adaptogeny – podstawy, przeciwwskazania, skutki uboczne

2017 rok w świecie “fit” z pewnością należy do tak zwanych adaptogenów.  Wraz z zapotrzebowaniem na informacje dotyczące tych specyfików postanowiłem stworzyć serię kilkunastu filmów oraz artykułów, aby rozwiać wiele mitów i niedomówień, które są przedstawiane reklamach suplementów oraz materiałach krążących w sieci.

Czym są adaptogeny?

Adaptogeny przede wszystkim to nie tylko zioła, mogą być nimi również grzyby czy inne rośliny lub ich części. Tym mianem określa się substancje, które mają szeroko pojęty wpływ na promowanie homeostazy w organizmie oraz przystosowanie go do warunków stresowych. Jako ciekawostkę warto dodać, że adaptogeny zaczęły być pierwszy raz stosowane na szerszą skalę w Związku Sowieckim po drugiej wojnie światowej i wówczas tym terminem określano zioła, które nie są toksyczne, zwiększają biologiczną odporność na stres oraz wpływają regulująco na funkcje umysłowe.

Jakie mają działanie?

Zazwyczaj mechanizm ich działania działa w obrębie układu nerwowego oraz neuroprzekaźników (dopaminowych, serotoninowych, acetylocholinowych oraz GABA, które są rozmieszczone w naszym ciele). Działanie to jest regulujące prowadzi do polepszenia homeostazy oraz lepszej reakcji organizmu na stres psychiczny oraz fizyczny. Dodatkowo każda z substancji posiada dodatkowe indywidualnie działania często poprawiające funkcje kognitywne, wspomagające układ odpornościowy lub funkcje seksualne. Należy pamiętać, że adaptogeny nie działają doraźnie i często musimy przyjmować je dłuższy okres czasu, aby odczuć ich działanie. Znajdą się również osoby, które w jakikolwiek sposób nie zauważą skutków przyjmowania adaptogenów, dzieje się tak w momencie, gdy w naszych neuroprzekaźnikach nie ma niedoborów i często przy tak zwanej naturze GABA danej osoby (posiada ją  50 % populacji) – co nie oznacza, że dane substancje aktywne na nas nie działają; działają jednakże nie odczuwamy tego subiektywnie. Pamiętajmy, ze adaptogeny posiadają szerokie spektrum działania i czasem głównym ich atutem mogą być właściwości działające poza ich głównym przeznaczeniem, dlatego powinniśmy dobierać je do naszych potrzeb

Komu i kiedy można je polecić?

Okresowo dla osób ciężko trenujących oraz zmagających się ze stresowym okresem, wiele z nich ma także zastosowania w profilaktyce antyrakowej (nie mylić leczeniem; adatogeny NIE leczą raka), a dla osób starszych dla wsparcia funkcji kognitywnych oraz protekcji przed degeneracją neuroprzekaźników

Przeciwwskazania

Nie do końca jest prawdą, że zażywanie adaptogenów z pewnością nie wiąże się z jakimikolwiek skutkami oraz to, że może przyjmować je każdy. Powinniśmy każdą z tych substancji rozpatrywać oddzielnie, jednak większość z nich posiada podobny zakres działania i mimo braku toksyczności tych związków ich mechanizmy mogą źle działać dla pewnych grup osób

• Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią – zawarte w adaptogenach alkaloidy są wpisane jako substancje nie zalecane podczas tego okresu
• Osoby cierpiące na niektóre choroby autoimmunologiczne ze szczególnym wskazaniem na stwardnienie rozsiane, toczeń lub reumatoidalne zapalenie stawów. Adaptogeny często powodują zwiększoną odpowiedź układu odpornościowego co może działać negatywnie w tych schodzeniach
• Osoby chore na tarczycę – dla większości z nich adaptogeny będą działać pozytywnie za sprawą wpływu na obniżenia kortyzolu, jednak nie dla wszystkich. Przykładowa Ashwaganda nie jest polecana dla osób ze zbyt dużą konwersją  T4 do T3, gdy promuje ona właśnie wzrost takowej konwersji co może pogorszyć stan zdrowia takiej osoby

Możliwe skutki uboczne

• W pierwszym okresie stosowania przed adaptacją do tych środków, gdy są przyjmowane bezpośrednio przed snem za sprawą zbyt dużego uskoku kortyzolu możemy doznać wybudzania się lub tak zwanych świadomych snów i zazwyczaj dlatego na początku zleca się ich przyjmowanie rano; inne z nich działają pobudzająco i również się przełożyć na problemy z zaśnięciem
• W przypadku lukrecji glicyryzyna w niej zawarta może znacząco podnieść ciśnienie przez wpływ na pracę nerek
• W przypadkach
• W niektórych przypadkach stwierdzono problem ze strony przewodu pokarmowego oraz alergie, ale akurat w tym przypadku to kwestie czysto indywidualne

Z czym nie łączyć adaptogenów?

• Inhibitorami MAO – bywają one stosowane w przypadku leczenia atypowej depresji. Adaptogeny mogą upośledzić działanie tych leków oraz prowadzić do poważnych skutków ubocznych
• Inhibitorami JNK  – te z kolei mogą negować działanie samych adaptogenów
• Adaptogenów z grupy żeń-szeni nie poleca się ich łączyć z aspiryną, aby zachować ich pozytywny efekt działania na układ odpornościowy

Łączenie adaptogenów

Zawsze powinniśmy zaczynać od jednego środka, a dopiero powoli dokładać kolejne maksymalnie 2,3 i obserwować czy nie doświadczamy skutków ubocznych. Zazwyczaj w ziołach znajduje się wiele substancji aktywnych, które mogą na siebie oddziaływać negatywnie lub negować własne efekty działania

Przedawkowanie

Zbyt duże dawki mogą spowodować tak zwaną sadecję czyli obniżenie aktywności ośrodkowego układu nerwowego co może owocować sennością oraz uczuciem niepokoju. Efekt ten możemy przypisać działaniu adaptogenów na receptory GABA

Adaptogeny to nie rozwiązanie przyczyny

Adaptogeny są genialnym narzędziem w okresach stresu, należy jednak pamiętać, że nie rozwiązują one problemów.  Zawsze powinniśmy patrzeć na podstawy – poprawną dietę, aktywność fizyczną, sen oraz eliminacje stresorów.

Zadajmy sobie pytanie czy pod odstawieniu środków nasza psychika bez problemu zniesie przykładowo ponowne większe zmęczenie, pogorszenie funkcji seksualnych i wielu innych profitów płynących z adaptogenów, gdy nie wyeliminujemy źródła naszych stresów.

Podsumowanie

Nie demonizuję adaptogenów; ba ręcz je polecam w większości przypadków, są genialnym suplementem na miarę XXI wieku, jednakże należy pamiętać, że nie są tu cukierki, które powinien łykać każdy zawsze, wszędzie i w dowolnych ilościach. Najlepszym adaptogenem póki co pozostaje zdrowy tryb życia dla naszej psychiki i ciała.

Lista artykułów/filmów o Adaptogenach

• Adrografis
• Ashwaganda
• Bazylia Azjatycka
• Bacopa Monnieri
• Cytryniec Chiński
• Dang Shen
• Jiaogulan
• Lukrecja
• Kordyceps Chiński
• Marał
• Ginko Biloba
• Maca
• Guduchi
• Grzyby Reishi
• Grzyby Shitake
• Traganek
• Różeniec Górski
• Shilajit
• Gotu Kola
• Żeń-Szenie
  • Żeń-Szeń Amerykański
  • Źeń-Szeń Azjatycki
  • Żeń-Szeń Koreański
  • Żeń-Szeń Syberyjski